واکاوی کنشگری زنان در اعتراضات پاییز 1401 و پیامدهای آن برای جامعه و نظام‌سیاسی
اعتراضات 1401 یکی از رخدادهای سیاسی و اجتماعی‌ای بود که فضای جامعه را در مقیاسی وسیع متأثر کرد. هدف این تحقیق واکاوی ریشه‌های اجتماعی حضور زنان در اعتراضات پاییز 1401 و نشان‌دادن پیامدهای آن برای جامعه و حکومت است. اگرچه خیزش اعتراضی 1401 لایه‌های اعتراضی مختلفی داشت، تمرکز این مطالعه بر کنش‌ورزی زنان در لایۀ مدنی این اعتراضات است.
به این منظور با مطالعۀ کیفی و روش نظریۀ زمینه‌ای و نمونه‌گیری نظری، با 28 زن کنشگر سیاسی و اجتماعی مصاحبه شد. داده‌های گردآوری‌شده براساس کدگذاری باز، محوری و انتخابی کدگذاری و تحلیل شدند.
مقوله‌ها و مضامین استخراج‌شده از دل مصاحبه‌ها نشان داد در اعتراضات 1401، گسست میان «ذهنیت زنان» و «عینیت حقوقی و اجتماعی» آنان اهمیت دارد. تغییرات ارزشی و نگرشی در زنان و پذیرش‌نیافتن آن از سوی حکومت به همراه چند دهه کنترل پوشش و سبک زندگی زنان و گره‌زدن آن با هویت سیاسی حکومت، تقابل آنان با نظام سیاسی را تشدید کرده است. این اعتراضات پیامدهای جنسیتی، اجتماعی و فرهنگی برای جامعه دارد و درعین‌حال پوشش زنان را مسئله‌ای جدی برای حکومت کرده است.
این لایۀ اعتراضی، اعتراضی زنانه مبتنی بر بازپس‌گیری سبک زندگی و از نوع جنبش‌های اجتماعی جدید بود و به کسانی که تجربۀ «کنترل» و «تحقیر» در تجربۀ زیسته‌شان دارند، مربوط است. تکرارشدن شعار «زن، زندگی، آزادی» در این جنبش، مطالبۀ «آزادی اجتماعی و فرهنگی» و اعتراض به زندگی دستوری و حکومتی است که ماهیتی هدایت‌گرایانه دارد.
نویسندگان: حمیدرضا جلائی‌پور، سباقنبری
انتشار: فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 13، شماره 3، پاییز 1403
