امت اسلام و ملت ایران
یکی از کارهای خطای تندروان حکومتی در ایران مواجهه ابهام‌آمیز آنها با مفهوم «امت اسلام» و «ملت ایران» است و هر دو مفهوم را برای مقاصد انحصار‌طلبانه خود از معنی محصل خالی کرده و می‌کنند. معنای «امت اسلام» این است همه مسلمانانی که به یک خدا، یک پیامبر (حضرت محمد ص) و یک قبله اعتقاد دارند. این جمعیت با این سه اعتقاد امت اسلامی را تشکیل می‌دهند که در بیش از چهل کشور (و در بقیه جهان) زندگی می‌کنند. به بیان دیگر یک ارتباط الزامی بین اعتقاد به امت اسلامی و اعتقاد به یک واحد سیاسی خاص (یا کشور و دولت-ملت خاص) نیست.
اما معنای «ملت ایران» این است: همه شهروندان ایران (اعم از شیعیان، سنیان و سایر مذاهب و حتی خداناباوران و غیردینداران) که در جغرافیای سیاسی فعلی (که از یک عقبه کهن و مشترک تاریخی برخوردار هستند) زندگی می‌کنند. این جغرافیا یا سرزمین خاص، وطن یا ملک مشترک همه شهروندان است و حاکمیت و دولت در ایران مشروعیت خود را باید از رضایت همه شهروندان و ملت ایران اخذ کند. همه شهروندان در این ملک مشترک دارای حقوق و تکالیف برابر هستند و دولت باید در برابر این ملت مسئول و پاسخگو باشد. لذا کاربرد «ملت مسلمان ایران» تعبیر دقیق و دربرگیرنده‌ای نیست و تعبیر «ملت ایران» صحیح است. به بیان دیگر مسلمانان کشور ایران بخشی از امت اسلامی هستند ولی دولتهای کشورهای دیگر اسلامی در امور حکمرانی نباید پاسخگوی مسلمانان ایران باشند و از طرف دیگر دولت-ملت ایران هم پاسخگوی مسلمانان کشورهای دیگر اسلامی نیست.
به رغم روشن بودن بحث فوق. در گفتمان سیاسی تندروها در ایران که تجلیگاه آن در برنامه‌های صدا و سیما است از یک طرف گفته می‌شود «ملت مسلمان ایران» تا بتوانند از تبدیل شهروندان ایران به شهروند درجه یک و درجه دو (یا نظام خودی-غیرخودی و نظام گزیش مبتنی بر حق ویژه) دفاع مذبوحانه کنند. و از طرفی دیگر به نحوی از امت اسلامی سخن می‌گویند که گویی به حاکمیت ایران هم از سوی امت اسلامی و هم از سوی مردم مسلمان ایران رسالتی واگذار شده تا با هزینه ملت ایران در امور کشورهای اسلامی دیگر «ورود» کنند. این «ورود پرهزینه» می‌تواند حتی دلسوزانه‌تر از خود نمایندگان فلسطینیان، دولتهای عراق، سوریه و لبنان باشد! در صورتیکه حاکمیت ایران در برابر ملت یا شهروندان ایران پاسخگو است و پاسخگوی امت اسلامی نیست زیرا نمایندگی و امکانات و رضایت امت اسلامی در کشورهای گوناگون را در اختیار ندارد. (البته بحث حوزه نفوذ هر کشور در کشورهای دیگر بحث دیگری است ضمن این‌که همین حوزه نفوذ نیز باید مبتنی بر سیاست خارجی نرمال و مبتنی بر منافع ملی و مورد پذیرش شهروندان ایران باشد).
بنابراین یکی از اصلاحاتی که در کشور ایران باید انجام بگیرد عدم التقاط مفهوم امت اسلام و ملت ایران است. در واقع حاکمیت ایران در برابر ملتش باید پاسخگوی سیاست‌های داخلی و خارجی‌اش باشد، ولی نیروهای جامعه مدنی ایران می‌توانند با اتکا به امکانات خودشان مصالح بشریت و کاهش مصائب امت اسلامی (مثل غصب فلسطین از سوی دولت اسرائیل) را دنبال و در جهت رفع آنها تلاش کنند، ولی حاکمیت و دولت ایران بنام ملت مسلمان ایران نمی‌تواند به هر «ورودی» با هزینه ملت ایران دست بزند و پاسخگوی ملت نباشد.
