نظرسنجی یا فضا سازی؟
مصاحبه با هم میهن ۱۵/۹/۱۴۰۲
جایگاه نظرسنجی های انتخاباتی در بین مردم چیست؟
❇️نظرسنجی‌ها برای مردم به معنای عامش کمتر مورد توجه است. نظرسنجی‌ها برای کارشناسان حکومتی و مسولان کشور از یک طرف و نخبگان سیاسی و مدنی جامعه از طرف دیگر می‌تواند مفید باشد. حکومت‌گران اگر دنبال مشارکت بالا یا محدود مردم در انتخابات باشند نظرسنجی‌ها می‌تواند مفید باشد. نظرسنجی‌ها برای نخبگان سیاسی اگر دنبال مشارکت بالا یا عدم مشارکت مردم هم باشند، باز مفید است-مثلا وقتی از میزان مشارکت مردم آگاه می‌شوند ممکن است به راحتی از تحریم انتخابات حرف نزنند. نظرسنجی درست مثل حرارت‌سنج هست. نظرسنجی از یک لحظه جامعه یک تصویری از گرایشات مردم و افکار عمومی ارائه می‌دهد. البته نتایج نظر سنجی‌ها «قطعی» نیست و «حدسی» است ولی «حدس‌های مفیدی» است.
انتشار نتایج نظرسنجی ها چه تاثیری بر فضای انتخاباتی دارد؟
❇️در جوامعی که حکومت‌هایش بر اساس رضایت مردم است، حکومت‌ها و نیروهای جامعه مدنی بوسیله نظرسنجی‌های متنوع وضع مشارکت مردم را در می‌سنجند، و اگر پایین باشد تلاش می‌کنند مشارکت افزایش پیدا کند.
❇️در جوامعی که حکومت‌هایش براساس «هدایت» مردم است بوسیله نظرسنجی‌ها می‌توانند جامعه را مهندسی کنند و معمولا از مشارکت بالای مردم در انتخابات می‌ترسند.
فکر می کنید در شرایط موجود کشور، مردم استناد و اتکایی به نظرسنجی ها برای تصمیم گیری مشارکت در انتخابات خواهند داشت؟
❇️گفتم مردم مستقیما درگیر نتایج نظرسنجی‌ها نمی‌شوند. نظرسنجی‌ها برای حکومت و نیروهای جامعه مدنی ارزشمند است.
❇️به نظر می‌رسد حکومت در انتخابات ١۴٠٢ دنبال یک انتخابات با «مشارکت محدود» و با «نتایج مطمئن» هست. ظاهرا می‌خواهد همان انتخابات مجلس در سال ٩٨ را تکرار کند. به نظر نمی‌رسد حکومت بخواهد از انتخابات ١۴٠٢ برای درمان بحران مشروعیتی که در خیزش اعتراضی ١۴٠١ پیدا کرد، استفاد کند. دیگر این که همچنان حکومت از مهندسی انتخابات از طریق نظارت استصوابی نگرانی ندارد. ظاهرا حکومت هیچ ارتباطی بین ضدیت حکومت با شایسته‌سالاری و فسادهای دبش چایی نمی‌بیند. لذا حکومت بیشتر نظرسنجی‌ها را برای افزایش مشارکت نمی‌خواهد بلکه برای برگزاری یک انتخابات با نتایج مطمئن می‌خواهد.
❇️ضمنا در دوره دولت رئیسی انتشار نظرسنجی‌ها از رونق افتاده است. حکومتی که دنبال مشارکت بالای انتخاباتی است به رواج انجام نظرسنجی از سوی سازمان‌های مختلف کمک می‌کند.
در انتخابات های ما چقدر نظرسنجی پیش از انتخابات چشم انداز درستی از انتخابات به تحلیلگران و مخاطبان داده است؟
❇️نظر سنجی اگر حرفه‌ای و مکررا و توسط چند سازمان انجام شود و نشر عمومی پیدا کند، وسیله مفیدی برای شناخت بعضی از رفتارهای جمعی مردم است-مثل رفتار انتخاباتی مردم.
کارایی این نظرسنجی در فضای سیاسی برای حاکمیت و جریان‌های سیاسی چگونه است؟
❇️نظرسنجی‌ها هم برای حکومت و هم برای جامعه مفید است. اداره جوامع بدون نظرسنجی‌های مستمر مثل پرواز هواپیما بدون مانیتور است.
❇️در زمان اصلاحات ١٣٧۶-١٣٨۴ چند موسسه نظرسنجی می‌کردند و نتایجش را نشر می‌دادند. به نظر چون مفید بود درب بعضی از آن‌ها را بستند. همین قاضی مرتضوی درب موسسه نظرسنجی آینده را بست.
آیا بهره برداری مناسب نسبت به آن در کشور ما صورت می گیرد؟
❇️اگر نظرسنجی‌های حرفه‌ای انجام شود و نشر پیدا کند حتما بهره‌برداری مناسب انجام می‌گیرد. نظر سنجی مثل ام‌آی‌آر برای درمان بیمار است. چرا مفید نباشد.
به عنوان یک استاد دانشگاه تفاوت استفاده از نظرسنجی‌ها در ایران و کشورهای توسعه یافته سیاسی را چگونه می دانید؟
❇️در ابتدا گفتم در جوامعی که «حکومت مبتنی بر رضایت» مردم را دارند. به راحتی در بین دو انتخابات از نظرسنجی‌ها استفاده می‌کنند و تصحیح مسیر می‌کنند، تا رضایت جامعه کمتر به نارضایتی تبدیل بشود. اما در جوامعی که مبتنی بر «حکومت هدایتی» است اگر نظرسنجی‌ها بر وفق مراد باشد نتایجش را تبلیغ می‌کنند ولی اگر بدانند نظرسنجی نتایج دلخواه نداشته باشد حتی اصل نظرسنجی را تخطئه می‌کنند.
