استقلال‌طلبی نامتوازن
(در حاشیه اقدام یک‌طرفه روسیه علیه ایران)
هسته قدرت در جمهوری اسلامی در چهل سال گذشته دستاورد قابل‌دفاعی در زمینه «توسعه پایدار، همه‌جانبه، عادلانه و کم‌فساد» نداشته است، اما حاکمان جمهوری اسلامی به‌شدت معتقدند که از «استقلال کشور» دفاع کرده‌اند. متاسفانه سه دلیل زیر نشان می‌دهد که فرایند استقلال‌طلبی ایران نامتوازن و با مخاطره روبه‌رو است:
۱- استقلال‌طلبی ایران طبق سند بالادستی چشم‌انداز بیست‌ساله، مفهومی «یک بعدی» و تقلیل‌یافته به آمریکاستیزی نبوده است. یعنی قرار بود کشور ایران مستقل باشد و قدرت‌های جهانی مثل آمریکا در سرنوشت کشور دخالت نکنند ولی در عین حال مسیر توسعه و رشد اقتصادی کشور مختل نشود و ایران در یک بازه بیست‌ساله و در ۱۴۰۴ قدرت برتر اقتصادی منطقه باشد. متاسفانه با گذشت نزدیک به بیست‌سال این هدف هنوز تامین نشده است. حتی ایران در ده سال گذشته با رکود روبرو شده و فقیرتر شده است، تاجائیکه بین سی تا شصت درصد مردم کشور با نوعی فقر روبرو هستند و در مقابل کشور کوچکی مثل امارات در همسایگی ما به یک قدرت اقتصادی تبدیل شده است. و رئیس کشور امارات در بحران حمله پوتین به اکراین و در بحران انرژی کشورهای غربی جواب تلفن رئیس جمهور آمریکا را هم نمی‌دهد.
۲-در فرایند استقلال‌طلبی ایران قدرت‌های جهانی (مثل آمریکا، روسیه و چین) قرار بوده در تصمیمات راهبردی کشور مداخله نکنند، ولی با کمال تاسف شاهدیم که استقلال‌طلبی ما از ناحیه روسیه با مخاطره روبرو شده است. به دو نشانه نگران کننده اشاره می‌کنم. در جریان مذاکرات هسته‌ای، روسیه-پوتین که طبق تبلیغات رسمی حکومت ایران، دوست راهبردی ایران است در بزنگاه مذاکرات هسته‌ای و بصورت یک طرفه چوب لای چرخ مذاکرات گذاشته است و حتی این کشور لازم نمی‌بیند قبل از اینکه کارشکنی کند طرف ایرانی در جریان بگذارد (۱)، گویی ایران یکی از اقمار روسیه است. همینطور سیاست‌های عملی دولت روسیه علیه منابع گازی ایران، قابل توجه است. چرا ایران نتوانسته در سال‌های گذشته در بازار جهانی گاز نقش ایفا کند؟ فرایند این ناکامی شفاف نیست-ایران چه چیزی از کشور قطر کم دارد؟! به بیان دیگر روابط راهبردی ایران با روسیه شفاف نیست و روسیه می‌تواند سربزنگاه مذاکرات به ایران پس‌گردنی بزند. یا پس از حمله روسیه به اکراین، سفیر بی‌صلاحیت روسیه در تهران برای رسانه‌های داخل کشور ایران تعیین تکلیف کند و به آن‌ها فرمان بدهد که: نگویید روسیه به کشور اکراین «حمله» کرده بلکه بگویید روسیه در حال «عملیات ویژه» است!
۳-در فرآیند استقلال‌طلبی روابط ایران با کشور قدرتمند چین «شفاف» نیست. در چهل سال گذشته کشور قدرتمند چین مثل آمریکا و روسیه سابقه تجاوز نظامی ندارد و راهبردش عمدتا تامین منافع اقتصادی کشور چین بوده است. ولی تجربه همین کشور چین در عقد قراردادها با کشورهای آفریقا نشان می‌دهد این قراردادها یک طرفه، استثماری و به زیان کشورهای آفریقایی بوده است. این قراردادهای یک طرفه می‌تواند از سوی چین علیه ایران هم به کار برود. ایران مدتی است با چین وارد همکاری و قرار و مدارهای بیست و پنج ساله شده است، ولی مردم ایران از کم و کیف این قرار و مدارها مطلع نیست. در فرآیند استقلال‌طلبی ایران در برابر چین آن‌چیزی که باعث استقلال‌طلبی مثبت و سازنده کشور می‌شود همین شفافیت با مردم است. زیرا در موازنه قوا بین ایران و چین، کشور چین که از قدرت نظامی ایران هراس ندارد بلکه ضامن اصلی منافع ملی ایران «آگاهی مردم ایران» از مفاد قرارداد بیست و پنج‌ساله ایران-چین است. چرا مفاد این تفاهم باید از چشم مردم ایران دور باشد. این پنهان‌کاری آشکارا منافع ملی و استقلال ایران را تهدید می‌کند.
استقلال‌طلبی ایران در واقع آمریکاستیزی یک بعدی نیست، استقلال‌طلبی یعنی دفاع از ساختن، توسعه پایدار و منافع ملی کشور بدون رابطه یک سویه کشورهای قدرتمند جهان (مثل آمریکا، روسیه و چین) در تصمیمات راهبردی ایران. متاسفانه در شرایط فعلی همچنان که اشاره شد کشور روسیه و چین در برابر ایران یک طرفه عمل می‌کنند و ما نگران استقلال و مصالح ملی ایران هستیم.
پی‌نوشت:
۱-طبق شواهد و نشانه‌های موجود تا قبل از حمله پوتین به اککراین (در اوایل اسفند ۱۴۰۰) متن تفاهم‌نامه احیای برجام با چهار کشور دیگر تقریبا نهایی شده بود. اما پس از حمله پوتین به کشور اکراین روسیه از سوی کشورهای غربی با تحریم روبرو شد، و روسیه بدون هماهنگی با ایران و به صورت یک طرفه در فرایند مذاکرات برجام «دبه» درآورد و توافق برجام را به گروگان گرفت. اینک که بیست اسفند ۱۴۰۰ است هنوز این بازگشت به برجام نهایی نشده است. و همچنان مردم ایران از تحریم‌ها رنج می‌برند و در شرایطی که پس از حمله روسیه به اکراین که جهان با بحران انرژی (خصوصا گاز)روبرو است ایران بعنوان کشور دارای منابع نفتی و گازی نمی‌تواند در بازارهای جهانی ایفای نقش کند و کارآمدتر در مسیر توسعه کشور گام بردارد. متاسفانه در این بحران شاهدیم که سیاست خارجی کشور کوچک امارات متوازن‌تر از ایران عمل می‌کند.
